Maar hoe gaat dat als ik oud(er) ben en zelf zorg ga consumeren? En hoe ziet de zorg eruit voor de generaties X, Y, Z en Alpha? Eén ding is zeker: het zorglandschap ziet er anders uit. Al zouden we het geld hebben om alle zorg te vergoeden, dan ontbreekt het ons als samenleving simpelweg aan de mensen om die zorg te leveren. Het rapport De juiste zorg op de juiste plek voorziet een tekort van 100.000 – 125.000 werknemers in de zorg bij ongewijzigd beleid. Wij moeten en kunnen anders en slimmer gaan werken om de nog steeds toenemende zorgvraag te kunnen beantwoorden. Dat betekent goed nadenken of alles wat kan ook moet, meer technologie en ook minder in het (dure) ziekenhuis.
De vraag die wij ons als samenleving moeten stellen is welke specialistische zorg wel/niet beschikbaar moet zijn. Dit zijn moeilijke en ethische discussies die de gemoederen hoog doen oplopen. Trekken we grenzen? Waar trekken we die en wie trekt die?
Krimp als uitgangspunt
Terwijl deze discussies doorgaan, moeten de ziekenhuizen in Nederland nadenken over hun rol en verantwoordelijkheid in het nieuwe zorglandschap. “Krimpen” is niet één van de mogelijke toekomstscenario’s waarvoor je kiest (of niet); krimp dient als uitgangspunt. Immers, dat is een van de hoofdboodschappen uit het onderhandelaarsakkoord medisch specialistische zorg. In de komende jaren is er beperkte ruimte voor volumegroei en voor 2022 wordt zelfs een kleiner macrokader (gecorrigeerd voor prijs- en loonindexatie) voorzien dan in 2021. Deze trendbreuk was te voorzien, want iedereen voelt aan dat de draagkracht van de toenemende zorgkosten haar einde nadert.
Dialoog en oog voor elkaars belang
Ziekenhuizen moeten dus nadenken over krimpen en zich daarop voorbereiden: Welke zorg blijven we leveren? Welke zorg willen we samen met anderen leveren? En: Welke zorg zijn we bereid geheel af te stoten? Deze gedachtenvorming kunnen ziekenhuizen niet alleen voeren. Immers, onderdelen van de specialistische zorg afbouwen of zelfs geheel afstoten zonder de andere zorgverleners hierbij te betrekken, is gedoemd te mislukken. Alleen in onderlinge dialoog en met oog voor het belang en de wensen van de ander, kunnen wij het zorglandschap toekomstbestendig inrichten. Voor de zorgverzekeraars en de overheid ligt er een belangrijke rol weggelegd: het wijzen van de juiste richting en faciliteren van dit proces.
Tot slot
Ik heb een paar jaar in Zuid-Soedan gewoond en gewerkt. Een land zonder gezondheidssysteem (en waar nog veel meer systemen ontbreken). Ik ben dankbaar dat ik in Nederland woon: we hebben een indrukwekkend zorgsysteem gebouwd, waar wij met recht trots op kunnen zijn. Als we dit met elkaar hebben weten te realiseren, dan ben ik ervan overtuigd dat we met elkaar ook de volgende stap kunnen zetten naar een toekomstbestendig zorglandschap met kleinere ziekenhuizen die onderling en met de rest van de zorgketen effectief samenwerken.
